Exotische kwallen en wieren in het Veerse Meer

In het Veerse Meer leeft een klein kwalletje dat regelmatig in het nieuws is: de Japanse kruiskwal. Deze exoot is een kleine, transparante schijfkwal van 2 cm met een geelbruine kruistekening en 60-100 tentakels langs de rand. De netelcellen aan deze tentakels kunnen zorgen voor een flink pijnlijke uitslag op je huid en soms krijgt iemand een sterk allergische reactie. Rijkswaterstaat monitort sinds 2017 uitgebreid de aanwezigheid van Japanse kruiskwallen in het Veerse Meer. In 2021 heeft Waardenburg Ecology deze monitoring verzorgd. Op basis van onze gegevens is door de provincie Zeeland en gemeentes een waarschuwing afgegeven aan recreanten als er veel kruiskwallen werden gevonden. Kruiskwallen blijken vooral voor te komen in het oosten van het Veerse Meer, met name in juni zijn op meerdere recreatie-locaties veel kruiskwallen aangetroffen.

Japanse kruiskwallen leven vooral tussen Japans bessenwier. Japans bessenwier komt sinds de jaren zeventig voor langs de Europese kust en is waarschijnlijk met een andere Japanse soort meegelift: de Japanse oester.
Al deze exoten komen voor in het Veerse Meer.
Japans bessenwier is een bruinwier dat zich vasthecht op hard substraat (bijvoorbeeld Japanse oesters) en rechtop in de waterkolom groeit dankzij de lucht-“bessen”. De soort groeit erg snel en kan daardoor goed concurreren met inheemse wieren. In sommige landen wordt de soort gebruikt als indicator voor eutrofiëring. In juni 2021 hebben we de aanwezigheid van Japans bessenwier in het Veerse Meer in kaart gebracht in opdracht van Rijkswaterstaat. En wat bleek? Met name in het oosten van het Veerse Meer komen grote velden Japans bessenwier voor, precies waar we ook veel Japanse kruiskwallen vonden.

Japanse kruiskwallen kunnen overlast geven voor recreanten en Japans bessenwier kan sterk concurreren met inheemse soorten. Is dit erg? Dat is moeilijk te zeggen. Er wordt weinig kwallenmonitoring gedaan in Nederland, dus we weten niet of er een verschuiving gaande is. Kwallen eten zoöplankton en vissenlarven en kunnen dus een groot effect hebben op het ecosysteem. Er is weinig wierenonderzoek, maar we zagen wel sterke verschuivingen ten opzichte van onze BIOMON-monitoring in 1989-1998. Zo is de toename van een aantal (Aziatische) roodwieren een indicatie voor verbeterd doorzicht, maar een ontwikkeling van hardgroeiende soorten als Japans bessenwier zijn een indicatie van eutrofiëring. Een goede monitoring van deze groepen kan ons veel vertellen over de staat van het Veerse Meer en andere ecosystemen. Mogelijk helpt deze kennis ook om overlast voor recreanten te beperken.