Onderzoek effecten zwarte wiek

Een methode om te voorkomen dat vogels slachtoffer worden door aanvaring met een windturbine is de zichtbaarheid van de draaiende rotorbladen te verhogen. Dit heeft te maken met de bewegingsonscherpte. Uit laboratoriumexperimenten van Hodos (2003) bleek dat het optreden van bewegingsonscherpte beperkt kan worden door één van de wieken een andere kleur te geven. Dit principe is onderzocht door May et al. (2020) op het eiland Smøla in Noorwegen. In dat onderzoek werd nagegaan of het zwart verven van één wiek van een windturbine een reductie van het aantal aanvaringsslachtoffers opleverde. Dit met een positief resultaat; het toepassen van deze maatregel leverde 70% minder vogelslachtoffers op.
(May et al., 2020).

Sinds 2021 werd in Windpark Eemshaven onderzocht of deze aanpak ook in Nederland effectief is. In Nederland komen namelijk deels andere vogelsoorten voor, is het landschap anders dan in Noorwegen en speelt de vogeltrek op rotorhoogte een belangrijke rol in vogelsterfte bij windturbines. Het onderzoek werd uitgevoerd bij 14 bestaande windturbines van RWE in Windpark Eemshaven. Na een eerste jaar slachtofferonderzoek (nulmeting) zijn in september 2022 van zeven windturbines één wiek zwart geverfd. Daarna is de effectmeting gestart, waarin gedurende twee jaar slachtofferonderzoek werd uitgevoerd onder alle 14 windturbines.

In het onderzoek werd bepaald of er een verschil was in vogelsterfte tussen de turbines met een zwartgeverfde wiek en de controleturbines. Dit werd vergeleken met het eventuele verschil tussen dezelfde twee groepen windturbines tijdens de nulmeting. In tegenstelling tot wat werd gehoopt, werd er uit de analyses geen significant effect zichtbaar van de zwarte wiek in de Eemshaven. Met andere woorden, we zagen geen reductie in het aantal vogelslachtoffers onder de turbines met een zwarte wiek. Dit gold voor alle vogels opgeteld, én voor de verschillende soortgroepen die werden bestudeerd. Aanvullend onderzoek (project ZWEMT, zie video onderaan deze pagina) naar het vlieggedrag nabij de turbines kon aantonen dat vogels de turbines met zwarte wiek niet meer ontwijken dan controleturbines.

Het is niet duidelijk waarom een zwarte wiek in het Noorse onderzoek leidde tot een reductie in de sterfte, maar in de Eemshaven niet. Mogelijk ligt dit aan de relatief drukke achtergrond van dit industriegebied: er zijn veel verschillende kleuren en objecten te zien, waardoor een turbine met één enkele zwarte wiek onvoldoende opvalt.

Toch kunnen geverfde wieken in de toekomst mogelijk uitkomst bieden, maar in plaats van te focussen op bewegingsonscherpte zoals deze studie, is het verhogen van contrast mogelijk kansrijker. Vervolgonderzoek moet aantonen of dit inderdaad het geval is en hoe turbines zichtbaarder kunnen worden voor vogels, bijvoorbeeld door het gebruik van specifieke patronen en kleuren.