Sierra Leone: balans tussen natuurbehoud en economie

In opdracht van Lizard Earth, een kleine, ethisch verantwoorde cacao-teler in het oosten van Sierra Leone, mochten zes specialisten van Waardenburg Ecology in augustus 2021 afreizen naar Sierra Leone om onderzoek te doen naar de effecten van het oprichten van een 735 ha grote cacaoplantage, verdeeld over verschillende locaties, in het oostelijke Kailahun-disrict. Samen met 10 lokale gemeenschappen probeert Lizard Earth zogenaamde low-impact agroforestry (“Cocoa Gardens”) op te zetten en te cultiveren met een sociaal verantwoord productiemodel. Doel van het onderzoek van Waardenburg Ecology was het opstellen van een Environmental and Social Impact Assessment (ESIA), ofwel een milieueffectrapportage, waarbij ook de sociale aspecten werden betrokken. Dit is enerzijds een wettelijke verplichting, anderzijds is het een belangrijk instrument voor de initiatiefnemer om negatieve effecten te mitigeren en indien nodig de plannen zodanig bij te stellen dat er een meerwaarde ontstaat voor de natuur en de lokale bevolking.

Met dit type agroforestry wordt al op voorhand op verschillende wijzen rekening gehouden met de natuurlijke omgeving. Er wordt geen gebruik gemaakt van pesticiden en kunstmatige bemesting en er is geen sprake van een monocultuur: de jonge cacaoboompjes worden tussen grotere, bestaande bomen geplant, die ook noodzakelijk zijn voor een zekere schaduwwerking. Rondom de cacaobomen worden echter wel kruiden, struweel en kleinere bomen verwijderd. Tot slot wordt 30% van het gehele gebied niet gebruikt voor cacaoteelt: in dit deel van het reservaat kan het bos zich ongestoord en natuurlijk ontwikkelen.
In samenwerking met de University for Agriculture in Njala onderzocht het specialistenteam de effecten van deze Cocoa Gardens op bodem, water, natuur (biodiversiteit) en op tal van sociale aspecten, zoals draagvlak bij overheid, bestuurders en lokale bevolking, werkgelegenheid en gezondheid. Het veldwerk bestond uit ecologische onderzoeken in en rond de geplande plantages en omgeving, evenals het raadplegen van een breed scala aan belanghebbenden, experts en literatuur.

Hoewel de cacaoplantages niet worden aangelegd in oorspronkelijk en waardevol regenwoud, maar vooral in secundair bos, zijn er ten opzichte van de huidige situatie in ecologisch opzicht wel negatieve effecten op de natuur en biodiversiteit te verwachten. Echter zijn op termijn de te verwachten negatieve effecten op bevolking, bodem, water, natuur en biodiversiteit velen malen gunstiger dan bij een verwachte autonome ontwikkeling. 30% van de primaire bossen geniet totale bescherming en in het overige deel worden grote bomen behouden en op een meer verantwoorde manier geteeld. Tijdens autonome ontwikkeling zouden deze gebieden vrijwel zeker ten prooi vallen aan totale ontbossing.
Wat betreft de sociale aspecten is het maatschappelijk draagvlak hoog en draagt het project in belangrijke mate bij aan werkgelegenheid, welzijn en onderwijs van de lokale bevolking. Het initiatief wordt lokaal dan ook met open armen ontvangen.
Het rapport heeft ruimte voor een groot aantal aanbevelingen en maatregelen ter verbetering van lokale leefomstandigheden en behoudt van bijzondere natuurwaarden.