Soortbeschermingsplan grote modderkruiper Limburg

Grote modderkruipers kwamen vroeger veel voor maar leven nu in een klein, versnipperd verspreidingsgebied (relictpopulatie). Voor het in beeld brengen van de relictpopulaties is onder andere eDNA-detectie in ons eigen DNA-lab ingezet. Daarbij is ook DNA gekwantificeerd om een uitspraak te kunnen doen over de grootte van de resterende populaties van de grote modderkruiper.

Op basis van het aantal waarnemingen én het eDNA-onderzoek blijkt dat er in de provincie Limburg nog maar zeven relictpopulaties grote modderkruiper over zijn. Deze populaties bevinden zich in Noord- en Midden-Limburg, zijn (zeer) klein en bestaan hooguit uit nog enkele tientallen dieren, die verspreid voorkomen over enkele watergangen. De relictpopulaties zijn daardoor weinig duurzaam en zouden gemakkelijk kunnen uitsterven. Er bestaat een groot risico op genetische verarming (inteelt) terwijl onvoorziene lokale gebeurtenissen, zoals langdurige droogval in combinatie met snelle successie en verlanding, een relictpopulatie in één klap kunnen doen laten verdwijnen.

Op basis van veldbezoeken, de huidige waterstanden en het nu gevoerde beheer en onderhoud van watergangen, hebben wij per relictpopulatie voorstellen gedaan om de populatie enerzijds op korte termijn te behouden en anderzijds op de lange termijn te doen laten toenemen.

In de beheer- en inrichtingsvoorstellen hebben we onderscheid gemaakt in verschillende uitvoeringsfases. Op korte termijn dienen de watergangen kleinschalig verbeterd te worden, waarbij de focus ligt op het vergroten van het areaal ondiepe (tijdelijke geïnundeerde) oever en het voorkómen van langdurige droogval. Hiervoor kunnen verlande watergangen opgeschoond en uitgediept worden, oevers verlaagd worden en kunnen tijdelijke, groene stuwen aangebracht worden; dit verhoogt de waterstand in het voorjaar en de zomer. Voor de langere termijn zijn inrichtingsmaatregelen op een groter schaalniveau nodig; met verbindingen tussen watergangen en het opnieuw uitgraven van historische moeraslaagtes om aan het leefgebied van de grote modderkruiper toe te voegen.

Tenslotte geven we in het soortbeschermingsplan een aanzet om relictpopulaties te versterken middels een opkweek- en bijzetprogramma. De Limburgse relictpopulaties lijken zodanig klein, dat natuurlijk herstel wellicht te lang duurt om onvoorzien uitsterven op de korte termijn te voorkomen. Door kunstmatig, via een kweekprogramma, de voortplanting van een relictpopulatie te faciliteren, vergroten we het aantal juveniele grote modderkruipers. Hiermee kunnen we een steviger basis voor de bestaande populaties creëren, om zo uitsterven op de korte termijn te voorkomen en de huidige genenpool te behouden.